panamerikan karayolu (türkçesine alışamadım, orijinali "pan-american highway") kuzey ve güney amerikayı baştan başa kateden ve yapımı hala devam eden bi karayolu sistemi. yaklaşık 40 bin kilometrelik bi karayolu sistemidir. en uzun rotası alaska'yı arjantin'e bağlar ve yaklaşık 20 bin kilometrelik uzunluğuyla dünyanın en uzun karayolu olarak kabul edilir. ben bu yolu google mapste bir uçtan bir uca gitsin diye 1 saatlik daha uzattım ve arktik okyanusundan başlatıp normal rota doğrultusunda ateş topraklarına kadar götürdüm. zaten normal rota da orada bitiyodu, her neyse...
----- buradan sonrası fena kafa açıyor -----
alaska'nın kuzey buz denizi kıyısındaki prudhoe bay petrol bölgesi BP'nin özel arazisi olduğu için yalnızca özel izinle girilebiliyo. yol aslında buranın bitişindeki deadhorse köyü(?) diyim, oradan başlıyo. fakat yol aslında burada bitmiyo, özel araziyi geçip 1 saat mesafedeki oliktok burnuna kadar gidiyo. ben de rotayı buradan başlatmak istiyorum.
oliktok burnu, yolun başlangıç noktası. burası kuzey amerika'da arabayla gidebileceğiniz en son yer. kuzey alaska'nın diğer bölgelerine maalesef karayoluyla ulaşım olmadığından yolu buradan başlatıyorum. oliktok burnundan başlayan yol yaklaşık 1 saatte petrol bölgesini geçip kamuya açık olan prudhoe bay merkezine geliyo. buraya bağlı deadhorse köyünde bi havaalanı var, havaalanı kavşağında dünyanın en tehlikeli ve en ıssız yollarından dalton highway (ak-11) başlıyo. dalton highway panamerikan karayolunun ilk ve en kuzeydeki bölümü.
yaklaşık 10-12 saatlik bi yolculuktan sonra dalton highway üzerinden fairbanks'e varıyosunuz. fairbanks'te yol 4e ayrılıyo, siz güneydeki richardson highway (ak-2) ile yolunuza devam ediyosunuz. 3-4 saat sonra delta kavşağına vardığınızda kanada sınırına doğru giden alaska highway'e (ak-2) dönüyosunuz. alaska highway yolun ikinci partisyonu oluyo. (o ne demekse)
fairbanks'ten yaklaşık 7-8 saat sonra sınıra varıyosunuz. sınırı geçip aynı yol üzerinden (hwy-1) bi 6-7 saat daha gittiğiniz zaman yukon eyaletinin başkenti whitehorse'a varıyosunuz. whitehorse'dan güneye, british columbia eyalet sınırına geldiğinizde yol değişip hwy-97 ismini alıyo. bu hwy-97 yolu alaska highway ismiyle sizi dawson creek'e kadar götürüyo. dawson creek'ten sonrasında ise resmi olarak belirlenmiş bi rota yok. isterseniz edmonton tarafından, isterseniz vancouver tarafından birleşik devletler'e giriş yapıyosunuz. ben genelde edmonton tarafını tercih ediyorum (google mapste tabii ki)
dawson creek'ten alberta sınırına kadar yarım saatlik bi yol var. (hwy-2) alberta sınırından sonra ise yol numarası hwy-43 olarak değişiyo. bu yol sizi edmonton'ın girişindeki manly corner kavşağına kadar götürüyo. manly corner'dan edmonton'a kadar trans-canada highway olarak bilinen tch-16 numaralı yol ile gidiyosunuz. bu yol numaraları önemli, çünkü bu numaralar olmadığı zaman haritada, street wiewda falan kayboluyorum.
edmonton'a gelince 216 numaralı çevre yoluna sapıp güneydeki kraliçe 2. elizabeth otoyoluna giriyosunuz. bayaa uzun bi yol, 7-8 saat falan sürüyo. fort macleod'a gelince önce 3 numaralı otobana, lethbridge'e gelince de 4 numaralı otobana girip devam ediyosunuz. 2 saat sonra da amerika sınırına varıyosunuz.
amerika sınırını geçince interstate 15 (i-15) numaralı büyük yol sizi montana eyaletini boydan boya geçiriyo. butte diye bi kasaba var, oraya gelince dakota yönüne sapıp bozeman üzerinden billings'e geliyosunuz (i-90). billings çıkışından güneye sapıp wyoming'e geliyosunuz. wyoming sınırından 3-4 saat sonra buffalo diye bi kasaba var, yol orada ikiye ayrılıyo. bi taraf chicago tarafına giderken öbür taraf colorado'ya gidiyo. ve siz de colorado'ya gidiyosunuz.
interstate 25 üzerinden sırasıyla casper, cheyenne, fort collins, colorado springs ve pueblo'yu geçip new mexico eyaletine geliyosunuz. burda da las vegas, santa fe ve albuquerque'yü geçip meksika sınırına yakın las cruces şehrine geliyosunuz. burda ise teksas yoluna sapıp (interstate 10) devam ediyosunuz. yaklaşık 10 saat sonra meksika sınırına paralel bi şekilde giderken aynı yol üzerinden san antonio'ya gelip direk meksika sınırına giden interstate 35'e sapıyosunuz.
meksika sınırında köprüyü geçip laredo'ya geldiğinizde 85 numaralı otoban sizi monterrey'den geçirip başkent mexico city'e götürüyo. meksika sınırından buenos aires'e kadar olan kısım ise panamerikan karayolunun resmi rotası olarak kabul ediliyo.
mexico city'den sonra guatemala sınırına kadar 190 numaralı otoban üzerinden dağları, ormanları, yamaçları, uçurumları aşıp gidiyosunuz. bayaa da uzun yol ha, bi 15 saat falan sürüyo.
guatemala'dan panama'ya kadar olan yol CA-1 diye geçiyo. sırasıyla guatemala, san salvador, managua ve kosta rika'nın başkenti san jose'ye kadar geliyosunuz. san jose'de panama sınırına 2 nolu otoban gidiyo, panama sınırına gelince tekrar 1 numaralı yoldan panama kanalı'nı geçip yağmur ormanlarıyla baş başa kalıyosunuz çünkü yol burada bitiyo. darien gap denen bi bölge var burada, panamerikan karayolu burada kesintiye uğruyo, daha önce anlatmıştım. (bkz: el real de santa maria) maalesef karayoluyla kolombiya'ya geçiş mümkün olmadığından panama'dan kolombiya'ya giden herhangi bi feribotla kolombiya'nın cartagena şehrina varıyosunuz. oradan eğer imkanınız varsa uraba körfezinin kıyısındaki turbo şehrine gelip 62 numaralı karayolunu kullanarak medellin şehrine gelmeniz lazım. medellin'den ise 25 numaralı otoban üzerinden cali'yi geçip ekvador sınırına geliyosunuz.
ekvador'da e-35 diye bi yol var, ülkeyi boydan boya geçiyo. başkent quito'yu görüyosunuz, göreceğiniz son ormanları felan görüyosunuz, çünkü yolun buradan sonrası felaket sıkıcı. peru sınırına geldiğinizde gideceğiniz tek yol 1 numaralı otoyol. lima'yı geçip atakama çölüne giden bu yol yaklaşık 30-35 saat sürüyo ve gerçekten çok sıkıcı. allahtan sahilden gidiyo da manzara filan görüyosunuz en azından.
şili sınırından 5 numaralı otobanla valparaiso'ya gidene kadar kelimenin tam anlamıyla ananız sikiliyo... paso çöl, leş gibi sıcak, yol da bi türlü bitmiyo. rahat bi 25 saat var amına kodumun yolu. santiago'ya gelmeden 60 numaralı otoyol ile dağların arasından arjantin'e sapıyosunuz. sınırdaki tüneli geçtiğiniz zaman 10 saat sonra buenos aires'tesiniz.
yolun son kısmını buenos aires'ten tierra del fuego'ya giden 3 numaralı otoban oluşturuyo ve bildiğim kadarıyla yolun en uzun kısmı da burası. bi 40-50 saat sürmesi lazım. tierra del fuego'ya gelince isterseniz şili sınırını geçip punta arenas'tan devam edebilirsiniz ya da rio gallegos'tan feribota binip 3 numaralı otobandan gidebilirsiniz.
yolun sonunda ushuaia'yı geçip tierra del fuego milli parkına geliyosunuz ve 3 numaralı otoban parkın girişinde bitiyo. gerisi yaya.. tebrikler, dünyanın en uzun yolunu turladınız, harbiden helal olsun!!!
----- kafa açma uyarısı sonu -----